Geschiedenis kerk Oud Vossemeer

De kerk dateert uit 1516. Ruim 60 jaar daarvoor, in 1452, was er al een kapel gesticht die werd toegewijd aan de Heilige Johannes de Doper, de schutspatroon van Oud-Vossemeer. In 1516 moest de kapel gesloopt worden wegens zitplaatsen tekort. Aangenomen kan ook worden dat het een uitbreiding heeft betroffen,  zekerheid hierover bestaat er echter niet. Het kerkgebouw diende voor de gehele heerlijkheid; dat wil zeggen dat in de “Roomse” periode ook de mensen van Nieuw Vossemeer in Oud Vossemeer kerkten.

De toren vormt het oudste deel van het gebouw. De korte vierkante toren wordt door de kerk aan drie zijden ingesloten door de westelijke travee , zodat alleen de westzijde zichtbaar is. Het transept (dwarsschip) is veel jonger dan het schip en ook van een kleiner soort steen opgetrokken, zo is geconstateerd bij de restauratie van het gebouw in 1914.

Aan de buitenkant ziet men in de toren de hoofdingang van de kerk. Aan de zijkanten waren vroeger ook twee deuren; een noordzijde, de schaduwzijde, was de ingang van de kerk. Aan de zuidzijde, de zonzijde, ging men de kerk uit. Deze ingangen gebruikte men ook voor begrafenissen.

Ervoor bestond de bakstenen kerk uit een 5 traveeën lang rechthoekvormig schip en een smaller 2 traveeën lang koor met een afsluiting gevormd door de 3 zijden van een zeshoek. De uitbreiding bestond uit de aanbouw van een vleugel (transept) aan de noord en de zuidzijde van het koor. De kerk is een kruiskerk, gebouwd in de vorm van een kruis wat de centrum van ons geloof (het lijden, de opstanding en overwinning van Christus) weergeeft. De kerk is in de richting van het oosten gebouwd. De drie ramen geven de drie-eenheid van God aan: God de Vader, God de Zoon en God de Heilige Geest.

Ook van de vergrootte of het nieuwe kerkgebouw bleef Johannes de Doper de schutspatroon. Op 7 oktober 1576 werd het dorp Oud-Vossemeer door de soldaten van de Prins, in de as gelegd en de bevolking verstrooid.

De kerk is daar evenmin ongeschonden uitgekomen. Waarschijnlijk is Oud-Vossemeer in 1578, hetzelfde jaar als de stad Tholen, naar de Reformatie overgegaan. De herbouwde kerk behield zijn vorm maar werd geschikt gemaakt voor de gereformeerde eredienst. Op last van het Franse bestuur is er in het jaar 1798 door een commissie van Protestanten en Rooms katholieken een overeenkomst opgesteld waarin het eigendomsrecht van de kerk werd geregeld. Door een evenredige betaling naar het zielental zijn toen de Rooms Katholieken uitgekocht en is de kerk overgegaan “in wettigen en altoos duurenden eigendom aan het Hervormd genootschap”.

In het begin van deze eeuw 1913-1916 werd de kerk gerestaureerd. In de jaren tachtig volgde een tweede restauratie.

De koperen kroon, de eerste bij binnenkomst van de kerk, dateert van 1740. De volgende geschiedenis is daaraan verbonden.

Het gilde van de handboogschutters die St. Sebastianus als patroon heilige hadden, was ook na de hervorming blijven voortbestaan. Op de zondag voor St. Jan, als het kermis was, schoten de gildebroeders op de vogel die men “papegay” noemde. Door hun handel en wandel jaagden de gildebroeders vooral de kerkelijke overheid tegen zich in het harnas. Het schieten op zondag werd verboden in zonderheid “het omdraghen en uythangen van haren Heilige Bastiaen tot scandael der ghemeynte, mitsgaders het drinken uyt de .Jacobsschelpen”. Opheffing van het gilde volgde en de zilveren schilden werden verkocht “om voor het provenue dier penningen te koopen eene koperen Kroone voor de Kerk”.   

De grootste koperen kroon is een geschenk van Johannes van Rosevelt die op 9 november 1732 te Oud-Vossemeer werd geboren. Bij het maken van zijn testament op 29 augustus 1780 voor notaris Van Engelen te Bergen op Zoom verklaarde hij te legateren “aan de kerk van Oud-Vossemeer de Som van Eenhonderdvijftig guldens om daar voor te doen maken een Koperen Kerkkroone ten dienste derzelve kerke, twee hoog met twaalf armblakers. Onder op de bol zal met leesbare letters moeten gegraveerd worden als volgt;

Johannes van Rosevelt in Leven Schoolmeester te Scherpenisse. Zoon van wijlen Pieter van Rosevelt in Leven Schoolmeester en Koster te Oud-Vossemeer offereert dit aan en ten gebruike van deze kerk. Sterft den

De datum 26 October 1787 is na het overlijden van Johannes van Rosevelt toegevoegd.

Het geslacht van Rosevelt en Oud-Vossemeer zijn sterk met elkaar verbonden. Op 20 juni 1950 bracht wijlen Mevr. Roosevelt vergezeld van haar zoon en 2 kleinkinderen een bezoek aan Oud-Vossemeer. Dit naar aanleiding van het sterke vermoeden dat de voorvader van wijlen president Roosevelt, die in de 17e eeuw naar de Verenigde Staten vertrok, afkomstig zou zijn van Oud-Vossemeer. Het blijven echter sterke vermoedens, nog steeds ontbreekt het bewijs daarvan.

In de dooptuin bevindt zich de kansel; op deze verhoging (zoals beschreven in Nehemia 8) wordt de Bijbel gelezen en uitgelegd. De dooptuin wordt omringd door 4 pilaren. Deze staan voor de 4 evangelisten: Johannes, Mattheüs, Markus en Lukas. In de dooptuin zitten de ambtdragers en staat de avondmaalstafel, waar Gods werk zichtbaar wordt en bevindt zich het doopvont.

In het deksel van het zilveren doopbekken is aan de ene zijde gegraveerd:

Nat 20 May 1736 Mr. D. P. Recxstoot Obiit 3 Juli 1761 en familiewapen Recxstoot.

Aan de andere zijde het wapen van Oud-Vossemeer anno Vossemeer 1761. In de onderkant van de rand van het bekken staat:

“Ter Gedachtenis van den WelEdelGestrenge Heer en Mr Dionisius Pieter Recxstoot in sijn WelEde Gestr. Leven Heer in Oud en Nieuw Vossemeer, Schepen der stad Tholen, Bewindhebber van de West Indische Compagnie ter Kamer Zeeland, Eenige zoon van den WelEd Gestr. Heer Mr Johan Pieter Recxstoot in sun WelEd Gestr. Leven Burgemr en Raad der Stad Tholen, daarna Raat Pensionaris van Zeeland en de WelEde Gebr Vrouw Johanna Ermina van Rosevelt, door haar WelEd dit Doopbekken aan de Kerk van Oud-Vossemeer Gegeven”.

Johanna Ermina van Rosevelt werd 1 november 1711 te Tholen geboren als dochter van Pieter van Rosevelt en Maria Hazard. Zij ondertrouwde te Tholen en trouwde september 1732 te Oud-Vossemeer met Johan Pieter Recxstoot. Haar vader vervulde het ambt van ontvanger en rentmeester voor de ambachtsheerlijkheid van Oud- en Nieuw-Vossemeer.

De koperen lezenaar

Een zuster van Johanna Ermina van Rosevelt n.l. Catharina Elisabeth geboren te Tholen 14 oktober 1725 huwde te Goes 29 mei 1743 met Mr. Johan Isebree. Hij was burgemeester van Goes en ambachtsheer van Oud- en Nieuw-Vossemeer.

In 1769 schonk Johan Isebree aan de Waalse Gemeente te Goes een koperen lezenaar voor de preekstoel, met daarin gegraveerd:

“Anno D. Heer Burgemeester Johan Isebree 1769”

Bij deze schenking was de volgende bepaling gesteld. Mocht de Waalse Gemeente te Goes ontbonden worden dan moest het preekstoel ornament overgebracht worden naar de kerk van Oud-Vossemeer. In het jaar 1856 is dit gebeurd en is de schenking van Johan Isebree in de kerk van Oud-Vossemeer aan de preekstoel bevestigd.

Bijbels / Luidklok / Orgel

De bijbels in de kerk aanwezig zijn verkregen door schenking van de Ambachtsheerlijkheid. De restauratie is verricht door de zusters Norbertinessen in het klooster St. Catharinadal te Oosterhout.

De koperen luidklok in de toren is door de Duitsers uit de toren gehaald op 15 april 1943 en is weer teruggeplaatst op 21 september 1948 en officieel ingeluid op 22 september 1948. Daarbij is een inscriptie aangebracht die als volgt luidt:

,,Mijn stem vervangt hem die na zijn laatste lied; in Duitsland ’t leven liet”. Oud-Vossemeer hoort mij weer!

Het orgel met eikenhouten kast is omstreeks 1917 in de kerk geplaatst door de fa. Standaart te Rotterdam, nadat de kerk gerestaureerd was. Het systeem is pneumatisch.