Kerkzegel van de Hervormde gemeente van Oud-Vossemeer

Geschiedenis

Een kleine geschiedenis van het kerkzegel van de Hervormde gemeente te Oud-Vossemeer. Het oudste bekende zegel is te vinden in het boek ‘Als een lelie onder doornen’. T.L. Korporaal beschrijft het kerkzegel en toont er een oude versie van.

Bron: T.L.Korporaal, Als een lelie onder de doornen, Beschrijving van de kerkzegels van de Nederlandse Hervormde Kerk, Zoetermeer: Uitgeverij Boekencentrum, 1996, p. 187.

Rond 1960 is er een nieuw ontwerp gemaakt door gemeentelid Sjaak Roggeband. Nog steeds staat een opgeslagen Bijbel centraal, met daarin als tekst 1 Kor. 14:40. In een cirkel om de opengeslagen Bijbel heen staat in gotische letters ‘zegel der herv. gemeente Oud-Vossemeer’. Van dit kerkzegel is een stempel gemaakt om te gebruiken op officiële documenten, doopkaarten etc.

Zegel vanaf ±1960

Symboliek

Zegels worden al heel lang gebruikt om officiële documenten te verzegelen. Een zegel is een echtheidskenmerk en geeft herkenning. Een stukje achtergrond vanuit het Gereformeerd Weekblad hierover en de symboliek van kerkzegels.

Toen in ons land de Hervorming ingang vond, streefde men er naar de stukken die door een kerkelijke gemeente verzonden werden van een bepaald herkenningsteken te voorzien. Aangenomen wordt dat in die tijd bijna elke gemeente een zegel had.

Niet dat die zegels op hoog peil stonden. Het tegendeel was het geval. Ze waren hoogst eenvoudig van uitvoering. Ze waren niet te vergelijken met de pronkstukken uit de Middeleeuwen. De kunst van het zegels maken was in verval geraakt. De meeste zegels uit de 19e en 20e eeuw zijn dan ook veel minder verzorgd dan vroeger het geval was.

De Nederlandse Hervormde Kerk heeft moeite gedaan om tot betere uitvoering te komen. Er kwam een commissie die bij invoering van een kerkzegel, de betrokken kerkeraad van advies kon dienen. Er kwamen richtlijnen. In het randschrift diende de naam van de gemeente te worden vermeld. In het zegelveld of zegelvlak behoorde alleen een afbeelding te staan. Vaak was dat een symbool (zinnebeeld).

In de rand moesten schrijfletters worden gebruikt. Zo mogelijk moest ook het karakter van de gemeente in het zegel worden uitgedrukt. Er moest tussen gemeente en haar zegel verband bestaan. Daarbij moest het zegel wijzen op Christus, op de inhoud van een bijbeltekst of op een sacrament. Zo kon het kerkzegel een stuk verkondiging zijn.

Bron: Gereformeerd Weekblad 27 januari 1989, p. 6-8. Online beschikbaar: https://www.digibron.nl/viewer/collectie/Digibron/id/tag:GereformeerdWeekblad,19890127:newsml_8a01317be653aef3634f087cfd25a282 [31-10-2024].

De symboliek van het zegel van de Hervormde gemeente van Oud-Vossemeer is eenvoudig. De ronde vorm van het zegel wijst op Gods oneindigheid. De opengeslagen Bijbel stelt het Woord centraal.

Bijbeltekst

Een centrale Bijbeltekst kan uiting geven aan hoe de gemeente de levende God heeft ontmoet. Tegelijk kan het houvast geven in tijden dat het moeilijk is, vergelijk het met een dooptekst of trouwtekst.

De Bijbeltekst op ons kerkzegel is 1 Korinthe 14:40 (“Laat alle dingen op een gepaste wijze en in goede orde gebeuren.” HSV) Waarom heeft met ooit juist hiervoor gekozen? Waarom deze nadruk op rust en orde? Was het een roerige tijd voor de gemeente, waren er spanningen? Zegt het iets over de dorpsaard? Was het de diepste wens voor de erediensten?

De reden van deze tekstkeuze is onbekend. Toch is er een verklaring te geven als we kijken naar de geschiedenis van de kerkzegels van de Hervormde Kerk. T.L. Korporaal schrijft in zijn boek over het kerkzegel dat de Synode van de Hervormde Kerk in 1817 voor zich koos, waarop ook 1 Korinthe 14:40 staat.

Als gevolg van de geheel nieuwe organisatie der Nederlands Hervormde Kerk in 1816, hetgeen een sterke uitbreiding van de kerkelijke administratie in de hand werkte, werd de behoefte aan een eigen kerkelijk zegel sterker gevoeld  De woorden waarmede Ds. W.L. Krieger op 3 juli 1816 de Algemene Synode opende, werden later de basistekst voor het nieuwe kerkelijke zegel. In zijn openingswoord verwees hij naar 1 Corinthiërs 14:40: Laat alle dingen eerbaar en met orde geschieden. (p. 17)

Bij Koninklijk Besluit werd het zegel vastgesteld op 4 maart 1817. Artikel 1:

“Het zegel of cachet door alle de hogere besturen der Hervormde Kerk, voor hunne akten en hunne brieven te gebruiken, zal, overeenkomstig de tekening bij dit besluit gevoegd, vertonen den Christelijke Godsdienst, verbeeld door een Vrouw, kennelijk aan het teken des geloofs het kruis, en den voor elke geopende Bijbel, de bron van al haar kennis; in rust gezeten op den vasten hoeksteen, tegen welken ook het anker van haar hoop rust, de ogen verheffende tot hare Hemelse Vader, wiens verlichtende invloed zij ontwaart; en aan wie zij het hart der liefde opoffert op den voor haar staande altaar; welke tot opschrift voert: 1 COR XIV : 40 ( Laat alle dingen eerlijk en met orde geschieden.). Terwijl in de bovenste rand het Nederlandse wapen de Kerk dezer Landen onderscheidend aanwijst” (p. 18)

Sommige lokale gemeentes namen dit zegel van de landelijke kerk over.

Hoewel het zegel alleen voor de hogere kerkelijke besturen bestemd was, namen ook enkele gemeenten het – dus ten onrecht – in gebruik. Het randschrift werd aangepast aan de lokale situatie en zo voerden onder andere Beilen, Biggekerke, Buitenpost en Lutjepost, Egmond Binnen, Elst Gld, Hoogezand, Suawoude en Tietjerk, Tholen, Termunten, Texel en Vriescheloo dit ‘aangepaste’ zegel. (p. 18)

Oud-Vossemeer wordt niet in het rijtje genoemd, maar Tholen wel. Wellicht is dat in Oud-Vossemeer ook gebeurd. Of heeft men een eenvoudig zegel ontworpen, maar met dezelfde Bijbeltekst als het zegel van de landelijke kerk.

Maar waarom koos de landelijke kerk een Bijbeltekst met nadruk op rust en orde? Waarschijnlijk had dat te maken met de tijdgeest van begin de 19e eeuw. Er heerste een liberaal kerkelijk klimaat waarin de Nederlands Hervormde Kerk een ambtelijk en administratief instituut was onder het bestuur van koning Willem I.

Bij Koninklijk Besluit legde koning Willem 1 in 1816 de Nederlandse Hervormde Kerk (die naam werd toen officieel vastgelegd) een Algemeen Reglement en daarin een nieuwe bestuursstructuur op. (…) Hiërarchisch, dominocratisch[1] en ambtelijk was de nieuwe kerkelijke organisatie. Meer ingericht op handhaving van rust en orde dan op de handhaving van de „leer (der kerk), de vermeerdering van godsdienstige kennis en de bevordering van christelijke zeden” (artikel 9 Algemeen Reglement).

Bron: https://compendiumpolitiek.nl/de-nederlands-hervormde-kerk-onder-het-algemeen-reglement-van-1816/

Het Algemeen regelement van 1816 was zakelijk en administratief van aard en niet zozeer een document vanuit een Bijbelse en geestelijke visie. Onder andere de invoering van dit Algemeen reglement en het liberale klimaat in de kerk zouden in 1834 leiden tot een grote kerkscheuring in de NHK: de Afscheiding onder leiding van ds. Hendrik de Cock.

Logo’s en gebruik

Er zijn verschillende beeldmerken in gebruik in de gemeente:

• Het kerkzegel wordt gebruikt op doop-/belijdeniskaarten en andere officiële documenten.
• Het groene logo wordt gebruikt voor onlinecommunicatie: de kerkapp en website.
• De foto van de kerk wordt gebruikt op (officiële) brieven, zoals Kerkbalans.
• Het logo in de huisstijl van de Protestantse Kerk in Nederland kan gebruikt worden op liturgieën en eventueel op officiële communicatie.

[1]De macht lag bij de dominees, niet de gemeente.